Ο Μόρτεν Μπρασκ έγραψε την μυθιστορηματική βιογραφία του Γουίλιαμ Σίντις, του ανθρώπου με το υψηλότερο καταγεγραμμένο ΙQ που πέθανε απομονωμένος και φτωχός, θύμα του οικογενειακού περιβάλλοντος και της εποχής του.
O συγγραφέας Μόρτεν Μπρασκ
«Η τέλεια ζωή του Γουίλιαμ Σίντις» (εκδ. Κέδρος) του Μόρτεν Μπρασκ είναι ένα «αθόρυβο» μπεστ σέλερ που διαδόθηκε από στόμα σε στόμα. Μια εξαίρετη μυθιστορηματική βιογραφία που σκιαγραφεί ως τραγική φιγούρα τον εξυπνότερο άνθρωπο στον κόσμο.
Ο Γουίλιαμ Σίντις (1898-1944) έμαθε να διαβάζει μόνος του όταν ήταν μόλις 18 μηνών, μιλούσε άπταιστα πολλές γλώσσες και σε ηλικία έντεκα ετών γράφτηκε στο Χάρβαντ και έδωσε μια διάλεξη για τον τετραδιάστατο χώρο στη Μαθηματική Εταιρεία του Πανεπιστημίου. Κι όλα τα παραπάνω ήταν μόνο ένα μικρό δείγμα των ικανοτήτων του. Κι όμως αυτό το «παιδί-θαύμα» δεν εκπλήρωσε τις προσδοκίες που έτρεφαν οι άλλοι για αυτόν, αλλά τόλμησε να ακολουθήσει το δικό του μοναχικό μονοπάτι.
Ο Δανός συγγραφέας Μόρτεν Μπρασκ, ο οποίος βρέθηκε το προηγούμενο διάστημα στην Κρήτη για διακοπές, μας μίλησε για το βιβλίο του αλλά και για το νόημα της επιτυχίας-έτσι όπως τουλάχιστον την αντιλαμβανόταν ο Γουίλιαμ Σίντις. Αξίζει να σημειωθεί πως στην προσωπικότητα του Γουίλιαμ Σίντις βασίστηκε ο ρόλος του ενσάρκωσε ο Ματ Ντέιμον στην ταινία του Γκας Βαν Σαντ «Ο ξεχωριστός Γουίλ Χάντινγκ».
Η μυθιστορηματική βιογραφία είναι απαιτητικό λογοτεχνικό είδος. Τι προκλήσεις συναντήσατε όταν ξεκινήσατε να γράφετε για τον Γουίλιαμ Σίντις;
Συμφωνώ μαζί σας, η μυθιστορηματική βιογραφία είναι ιδιαίτερα δύσκολο είδος, ειδικά αν θέλεις να είσαι όσο το δυνατόν πιο κοντά στην πραγματικότητα. Σε αυτή την περίπτωση ο συγγραφέας έχει ταυτόχρονα το ρόλο ενός ιστορικού- με τις πηγές του-αλλά και του μυθιστοριογράφου που προσπαθεί να αναπλάσει τη ζωή ενός ανθρώπου σε ελκυστικό ανάγνωσμα. Η μεγαλύτερη πρόκληση για εμένα ήταν να «δημιουργήσω» τον Γουίλιαμ Σίντις ώστε να είναι ταυτόχρονα αυθεντικός αλλά και ενδιαφέρων λογοτεχνικός χαρακτήρας. Προσπάθησα να είμαι όσο το δυνατόν πιο ακριβής. Πήγα στα μέρη όπου είχε ζήσει ο Σίντις και έκανα αρκετή έρευνα. Όταν ο Σίντις, για παράδειγμα, μιλούσε για τις αφίξεις ενός τρένου στη Νέα Υόρκη του 1904, ήθελα αυτές οι ώρες να είναι πραγματικές. Γι’ αυτό έπρεπε να βρω τους πίνακες δρομολογίων από μια συγκεκριμένη εταιρεία τρένων. Όμως τα ιστορικά γεγονότα από μόνα τους δεν είναι αρκετά για να πλάσεις έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα. Έπρεπε να χρησιμοποιήσω παράλληλα τη φαντασία μου, το ένστικτό μου και την εμπειρία μου ως συγγραφέας, ώστε να προκαλέσω το ενδιαφέρον του αναγνώστη να μάθει περισσότερα για την περίεργη προσωπικότητα του Σίντις.
Ποιες πλευρές του βίου του θεωρείτε ότι είναι περισσότερο ενδιαφέρουσες;
Τα παιδικά του χρόνια. Ήταν πολύ συναρπαστικό το να κατανοήσω πώς , ο τρόπος με τον οποίο τον τον ανέθρεψαν οι γονείς του, τον μετέτρεψε σε τραγική φιγούρα. Φυσικά με ενδιέφεραν και όλα τα απίστευτα πράγματα που έκανε-τις γλώσσες που μπορούσε να μιλήσει όταν ήταν μικρός, τα βιβλία που έγραψε, τις εκπληκτικές θεωρίες του. Και το γεγονός ότι-παρά τις ικανότητές του-επέλεξε να ζήσει μακριά από τη δημόσια ζωή.
Η διάσημη φράση του Γουίλιαμ Σίντις «θέλω να ζήσω την τέλεια ζωή και ο μόνος τρόπος να το πετύχω είναι να ζήσω στην απομόνωση», αποτελεί κατά κάποιο τρόπο το κλειδί για να κατανοήσουμε την τραγωδία του;
Ναι. Πιστεύω ότι αυτή η φράση, την οποία είπε σε ηλικία 16 ετών, ήταν μια προφητεία για τη μελλοντική ζωή του ενώ παράλληλα αποκάλυπτε τι τον εμπόδισε από το να ζήσει φυσιολογικά. Ο Σίντις κακοποιήθηκε από τους γονείς του αλλά και τους δημοσιογράφους, όταν ήταν αγόρι. Πρέπει να ήταν ιδιαίτερα αγχωτικό για αυτόν, ειδικά όταν υπάρχουν εικασίες ότι έπασχε και από το σύνδρομο Άσπεργκερ. Αυτό που χρειαζόταν ήταν να προστατευθεί και να ζήσει ανάμεσα σε ανθρώπους που τον καταλάβαιναν, όμως ποτέ δεν έγινε αυτό. Το αποτέλεσμα ήταν να δραπετεύσει από τον κόσμο-και ο κόσμος έχασε την ευκαιρία να συλλέξει τους καρπούς του μεγάλου εγκεφάλου του.
Νομίζετε ότι η ζωή του Γουίλιαμ Σίντις αποδεικνύουν ότι οι ψυχολογικές θεωρίες του πατέρα του, ήταν εντελώς λανθασμένες; Ή κατά κάποιο τρόπο, ο Μπόρις Σίντις έκανε ιδιοφυία τον γιο του;
Στην πραγματικότητα πιστεύω ότι ήταν ένας συνδυασμός. Ο πατέρας του, ο Μπόρις, φημισμένος ψυχολόγος στο Χάρβαντ, πίστευε ότι οι άνθρωποι χρησιμοποιούμε ένα μέρος των ικανοτήτων του εγκεφάλου μας, και αν διδάξουμε τα παιδιά να σκέφτονται πιο λογικά, όλα τα παιδιά μπορούν να γίνουν ιδιοφυίες. Ίσως υπάρχει κάποια αλήθεια σε αυτό: ότι τα παιδιά (και οι μεγάλοι) μπορούν να μάθουν να χρησιμοποιούν τον εγκέφαλό τους περισσότερο αποτελεσματικά-όμως φυσικά αποτελεί ψευδαίσθηση ότι μπορούμε να γίνουμε όλοι τόσο ευφυείς όσο ήταν ο Γουίλιαμ Σίντις. Ο Μπόρις Σίντις έγραψε το βιβλίο «Philistine and Genius»-μια σκληρή επίθεση στο αμερικανικό εκπαιδευτικό σύστημα. Όμως το ότι χρησιμοποίησε σαν πρότυπο τον γιο του, δεν τον βοήθησε τελικά. Μπορεί ο πατέρας να μην το έκανε σκόπιμα, όμως απλώς ενίσχυσε την εικόνα του μικρού Γουίλιαμ ως «φρικιού».
Στο μυθιστόρημά σας δεν ακολουθείτε μια τυπική χρονολογική σειρά. Μπορείτε να μας εξηγήσετε αυτή την επιλογή σας;
Η πλοκή του μυθιστορήματος χωρίζεται χρονικά σε τρία διαφορετικά επίπεδα: στο ένα παρακολουθούμε τα παιδικά και τα πρώτα νεανικά χρόνια του Γουίλιαμ Σίντις. Στο δεύτερο ο Γουίλιαμ συναντάει τον έρωτα της ζωής του, την Μάρθα Φόλεϊ και γίνεται κομμουνιστής και το τρίτο είναι το 1944, όταν αυτός πεθαίνει. Εναλλάσσοντας αυτά τα τρία διαφορετικά χρονικά επίπεδα, προσπάθησα να κάνω τον αναγνώστη να αρπάξει και να «νιώσει» τη ζωή του Γούλιαμ Σίντις. Με αυτόν τον τρόπο ο αναγνώστης μπορεί να δει πώς κάποιο περιστατικό στην παιδική ηλικία του ήρωα μπορεί να έχει τεράστιες επιπτώσεις αργότερα στη ζωή του. Αυτός ο τρόπος μου επέτρεψε να περιγράψω τα σημαντικά γεγονότα της ζωής του. Για παράδειγμα, σε μια σκηνή το 1944, ο Γουίλιαμ βλέπει μια φωτογραφία της αγαπημένης του Μάρθας Φόλεϊ. Στο επόμενο κεφάλαιο επιστρέφουμε στο 1919, όταν συναντά τη Μάρθα για πρώτη φορά. Ο αναγνώστης-ελπίζω-ότι θα καταλάβει πόσο σημαντική ήταν η Μάρθα για τον Γουίλιαμ και πόσο τραγικός ήταν ο έρωτάς του για αυτήν. Παρεμπιπτόντως, η ιστορία για την φωτογραφία που φορούσε μέχρι την ημέρα που πέθανε, είναι αληθινή.
Στο βιβλίο σας μας παρουσιάζετε και ορισμένες αρνητικές απόψεις που είχαν κάποιοι για τον Γουίλιαμ Σίντις. Ήταν αποτυχημένος; Ή απλώς έναν δυστυχής, άτυχος άνδρας;
Η δική μου θεωρία είναι ότι αν μπορούσαμε να γυρίσουμε πίσω τον χρόνο και μιλούσαμε στον ίδιο, ο Γουίλιαμ Σίντις, δεν θα περιέγραφε τον εαυτό του ως δυστυχισμένο. Έχω πολλές πηγές που τον περιγράφουν ως πολύ γλυκό, εξυπηρετικό και χαμογελαστό άνθρωπο. Συνεχώς βρισκόταν στη διαδικασία να μελετάει και να γράφει για κάποιο νέο αντικείμενο: για τις ιστορίες των ιθαγενών Αμερικανών, το ηλιακό σύστημα, το κυκλοφοριακό κ.τ.λ. Και όταν ήταν απορροφημένος σε κάτι, ήταν ευτυχισμένος. Αν τον δούμε εξωτερικά, βλέπουμε έναν μοναχικό τύπο με τον εκπληκτικότερο εγκέφαλο που πιθανόν έχει δει ποτέ ο κόσμος, ο οποίος όμως λόγω των συνθηκών δεν μπόρεσε να χρησιμοποιήσει «καλύτερα» τις ικανότητές του-σαν τον Αϊνστάιν. Η γνώμη μου είναι ότι ως ένα βαθμό είχε το σύνδρομο Άσπεργκερ. Αυτό σίγουρα δεν έκανε τα πράγματα ευκολότερα για τον ίδιο. Σήμερα γνωρίζουμε περισσότερα για αυτό το σύνδρομο και τον αυτισμό και είμαστε περισσότερο εφοδιασμένοι να παράσχουμε το σωστό πλαίσιο σε τέτοιου είδους ανθρώπους ώστε να έχουν μια καλή ζωή. Οι περισσότεροι σήμερα τον αντιμετωπίζουν ως αποτυχημένο. Πολλά άρθρα για αυτόν επικεντρώνονται στο ότι ήταν κάποιος που τα είχε όλα αλλά δεν τα χρησιμοποίησε. Σαν ένας Μότσαρτ χωρίς μουσική. Ελπίζω ότι το βιβλίο μου θα βοηθήσει ως να αλλάξει αυτή η άδικη εικόνα για τον Γουίλιαμ Σίντις.
Ποιο είναι το νόημα της επιτυχίας για εσάς; Και πώς αυτό αποτυπώνεται στο βιβλίο σας;
Νομίζω ότι έμαθα κάποια πράγματα για την επιτυχία από τον Γουίλιαμ Σίντις. Έβρισκε πολύ συναρπαστική μια φυλή ιθαγενών στην Αμερική, (τους Okammakemessits) που πίστευαν ότι ο καθένας πρέπει να ζει μια καλή, σεμνή ζωή και να συνεισφέρει ανώνυμα στο κοινωνικό σύνολο. Δεν πρέπει να κοπιάζεις για την επιτυχία, για να γίνεις πλούσιος, διάσημος ή κάτι μεγάλο. Είναι αρκετό να έχεις μια ωραία, ειρηνική ζωή. Είναι μια φιλοσοφία ζωής που μου θύμισε τους Στωικούς στην Αθήνα και τη Ρώμη. Το να έχεις μια απλή ζωή, να είσαι γεμάτος με ό, τι έχεις, να κάνεις ανώνυμα την όποια προσφορά σου. Νομίζω ότι αυτό κατανοούσε ο Σίντις ως επιτυχία. Δεν βρίσκομαι σε αυτό το επίπεδο και ίσως αυτό αντανακλάται στο μυθιστόρημα, γιατί βλέπω τον Σίντις σαν μια τραγική φιγούρα με μια ζωή που θα μπορούσε να είναι πολύ καλύτερη. Αλλά ίσως πραγματικά αισθανόταν ότι ζούσε μια τέλεια ζωή. Ποιος το ξέρει;
Το βιβλίο σας θα μπορούσε να γίνει μια συναρπαστική και συγκινητική ταινία. Έχετε κάποιες προτάσεις για την κινηματογραφική μεταφορά του;
Προς το παρόν βρίσκομαι σε επαφή με έναν Δανό παραγωγό, όμως το να γυριστεί σε ταινία απαιτεί μια μεγάλη παραγωγή που μόνο οι Αμερικανοί μπορούν να υποστηρίξουν. Φανταστείτε να δημιουργήσετε την εικόνα της Νέας Υόρκης το 1910! Το βιβλίο μόλις κυκλοφόρησε στην Αμερική και ίσως ορισμένες εταιρείες παραγωγής μπορούν να εξετάσουν την πιθανότητα να γυριστεί σε ταινία.
Ο Γουίλιαμ Σίντις ήταν θύμα και της πολιτικής συγκυρίας της εποχής του;
Οι δυτικές κυβερνήσεις σοκαρίστηκαν όταν πληροφορήθηκαν την κομμουνιστική επανάσταση στη Ρωσία, γιατί φοβήθηκαν πως κάτι ανάλογο θα μπορούσε να συμβεί και στις χώρες τους. Υπήρχε ένα αυξανόμενο κύμα σοσιαλισμού στις ΗΠΑ προηγουμένως -και ιδίως μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκατομμύρια άνθρωποι πεινούσαν και ήταν πολύ φτωχοί, ενώ σημειώνονταν ολοένα και περισσότερες απεργίες. Είχαν γίνει και τρομοκρατικές επιθέσεις, όπως για παράδειγμα βόμβες σε γράμματα, με παραλήπτες πολιτικούς. Η αμερικανική κυβέρνηση προσπάθησε να σταματήσει όλες τις κομμουνιστικές τάσεις, καθιερώνοντας σχετικούς νόμους. Ωστόσο, η πλειοψηφία των Αμερικανών, ήταν ενάντια στον σοσιαλισμό και τον κομμουνισμό. Ο Γουίλιαμ Σίντις αποτελούσε μέρος της μειοψηφίας των σοσιαλιστών και έπεσε θύμα του «κόκκινου φόβου».
Πώς σχολιάζετε το όραμα του Γουίλιαμ Σίντις, για μια ειρηνική επανάσταση; Ήταν μια ουτοπική ή ρεαλιστική αντίληψη;
Όταν ήταν νεαρός πίστευε ότι ο κομμουνισμός ήταν καλύτερος από τον καπιταλισμό και ήθελε μια ειρηνική επανάσταση στις ΗΠΑ. Νομίζω ότι ταυτιζόταν με τους πεινασμένους, φτωχούς ανθρώπους. Αλλά δεν πιστεύω ότι η ιδέα μιας ειρηνικής επανάστασης ήταν ρεαλιστική στη δεκαετία του ’20. Αργότερα, ο Σίντις άλλαξε τις πολιτικές του αντιλήψεις και εγκατέλειψε τον κομμουνισμό. Έγραψε μια σειρά άρθρων για μια διαφορετική κοινωνία, βασισμένης σε ελευθεριακές αντιλήψεις.
Πληροφορίες: «Η τέλεια ζωή του Γουίλιαμ Σίντις» του Μόρτεν Μπρασκ, μετάφραση: Λύο Καλοβυρνάς, εκδ. Κέδρος.
