Σάββατο 31 Μαΐου 2014

Ανέκδοτη συνομιλία του Λυκούργου Αγγελόπουλου με τον Νίκο Παπουτσόπουλο*



Η βυζαντινή μουσική, θρησκευτική, λατρευτική, που συνοδεύει τις ακολουθίες των Παθών και της Ανάστασης, αποδίδει με ρωμαλεότητα τη συναισθηματική φόρτιση των ημερών και αναδεικνύει τον ποιητικό λόγο, διαφυλάσσοντας ακέραιο τον θησαυρό της ελληνικής γώσσας και τον θρίαμβο του μέτρου: Κατεπόθη ὁ θάνατος εἰς νῖκος / τῇ ἐκ νεκρῶν ἐγέρσει σου, Χριστὲ ὁ Θεός, γράφει ο Ρωμανός, στην ακροστιχίδα τοῦ κυροῦ Ρωμανοῦ αἶνος. Και καθώς ο βυζαντινός αγιογράφος μετουσιώνει την κτιστή φύση, ο υμνωδός δοξολογεί το “τρισμακάριστον ξύλον, τὸ δῶρον τῆς ζωῆς ἡμῶν” και διεγείρει το συναίσθημα στην κλιμάκωση του Πάθους και της λαμπροφόρας Ανάστασης, όπως βιώνονται και αναβιώνονται κάθε χρόνο στην περίοδο της Μεγάλης Εβδομάδας, αναδεικνύοντας το νόημα και τον λόγο και ακολουθώντας πιστά μιαν ακμαία θεολογία και λατρευτική έκφραση. Η πασχαλινή υμνογραφία συμπυκνώνει όλο το νόημα της Ανάστασης, την ελπίδα αλλά και την βεβαιότητα των πιστών για την πορεία προς την αλήθεια και τη ζωή, λέει ο Λυκούργος Αγγελόπουλος, Άρχων Πρωτοψάλτης της Αγιωτάτης Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως, Διευθυντής της Ελληνικής Βυζαντινής Χορωδίας και Πρωτοψάλτης της Αγίας Ειρήνης της οδού Αιόλου (πρώτης Μητρόπολης Αθηνών). Είναι η πρόγευσις της Βασιλείας των ουρανών και, βέβαια, δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά. Το γράφει καθαρά ο Απόστολος Παύλος: εἰ Χριστὸς οὐκ ἐγήγερται κενὸν ἄρα τὸ κήρυγμα ἡμῶν, κενὴ δὲ καὶ ἡ πίστις ἡμῶν.
Δεν είναι, λοιπόν, τυχαίο πως η διαδρομή, η πορεία των πιστών, μέσα από τις καθημερινές ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδος, υποστηρίζεται από έναν εκπληκτικού πλούτου υμνογραφικό, δηλαδή ποιητικό και μουσικό ταυτόχρονα πλαίσιο. Ποιός δεν περιμένει να ακούσει το Μ. Σάββατο το ιδιαίτερα κατανυκτικό αλλά και χαρακτηριστικό μέλος του Ιακώβου Πρωτοψάλτου:Σιγησάτω πᾶσα σάρξ βροτεία, και το Κοινωνικό του Πέτρου Λαμπαδαρίου, Ἐξηγέρθη ὡς ὁ ὑπνῶν, που εξικνείται στις ακραίες περιοχές βάθους και ύψους του μέλους, σύμφωνα προς την τάση που περιγράφει ο θεωρητικός της μεθόδου, που ισχύει, ο Μητροπολίτης Χρύσανθος, στο Μέγα ΘεωρητικόνΜίμησις δε προς τα νοούμενα είναι το να μελίζωμεν με οξείαν μεν την μελωδίαν, εκείνα εις τα οποία νοείταί τις ύψος, ως ουρανός, όρος, με βαρείαν δε μελωδίαν εκείνα εις τα οποία νοείταί τις χαρά, ως παράδεισος, νίκη, με σκυθρωπόν δε ήχον εκείνα εις τα οποία νοείταί τις λύπη, ως θάνατος, καταδίκη
Η ποιητική και μουσική πορεία εντείνεται κάθε ημέρα της Μεγάλης Εβδομάδος και κορυφώνεται, όπως είναι φυσικό, στην Ανάσταση, υπογραμμίζει ο Λυκούργος Αγγελόπουλος. Το αρχαίο μέλος του Χριστὸς ἀνέστη, ο κανόνας, τα στιχηρά του Πάσχα και το Δοξαστικό Ἀναστάσεως ἡμέρα, είτε στο μέλος του Πέτρου Λαμπαδαρίου είτε στο μελισματικό μέλος του Ιακώβου Πρωτοψάλτου, είναι η μουσική έκφραση της Λαμπρής. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα μέλη αυτά είναι μελοποιημένα στους δύο πανηγυρικούς ήχους, τον πρώτο και τον πλάγιο του πρώτου.
Γράφει στον Λόγον εἰς τὴν φωτοφόρον καὶ ἁγίαν Ἀνάστασιν τοῦ Κυρίου ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης (σε μετάφραση Γεωργίου Μαυρομμάτη): Ας γιορτάσουμε, λοιπόν, τη μετά από τρεις ημέρες Ανάσταση του Χριστού, που προξένησε την αιώνια ζωή. Διότι όπως ακριβώς η Θεοτόκος Μαρία δεν δοκίμασε παρθενικές ωδίνες ανύμφευτης κόρης, αλλά με τη θέληση του Θεού και με την χάρη του Αγίου Πνεύματος γέννησε τον Δημιουργό των αιώνων, τον Θεό Λόγο, που προέρχεται από την κοιλία της καταργώντας τις οδύνες του θανάτου, άφησε, όταν διατάχθηκε, ελεύθερο τον Κύριο των Ιουδαίων, γιατί δεν μπορούσε να κρατά σώμα το οποίο φέρνει την αθανασία. Σκεπτόμενος, λοιπόν, ο προφήτης Δαυίδ την αποκατάσταση του μεγαλείου, την κατάργηση του θανάτου, την απόκτηση της πολυπόθητης ελευθερίας, φωνάζει και λέει: Βασίλευσε ο Κύριος, φόρεσε το μεγαλείο Του: Ὁ Κύριος ἐβασίλευσεν, εὐπρέπειαν ἐνεδύσατο. Αυτόν τον στίχο θα τον συναντήσουμε, ως αλληλουιάριο της Κυριακής του Πάσχα, σε ένα μοναδικό παλαιορωμαϊκό χειρόγραφο της Βατικανής βιβλιοθήκης. Σώζεται εκεί μαζί με άλλα έξι αλληλουιάρια για τη Διακαινήσιμο Εβδομάδα, όλα στα ελληνικά, εκφράζοντας την αρχαία παράδοση του αιώνος, όταν οι περισσότεροι Πάπες ήταν ελληνικής καταγωγής και οι ακολουθίες κατά συνέπεια ετελούντο στην ελληνική. Το Χριστός ἀνέστη, εξάλλου, το αρχαιότατο αυτό τροπάριο της πρώτης περιόδου της υμνογραφίας, δίνει το θέμα για την εικαστική απεικόνιση: Αγιογραφικές εικόνες που παριστάνουν την Ανάσταση του Χριστού, γράφει ο Φώτης Κόντογλου, είναι ζωγραφισμένες με την λειτουργική τεχνοτροπία που την ονομάζουν 'βυζαντινή'. Βυζαντινοί αγιογράφοι, δεν ζωγραφίζουν τον Χριστό να εξέρχεται του μνήματος, όπως συνηθίζουν οι ζωγράφοι της Δύσης, αλλά τον Χριστό που κατέβηκε στον Άδη, νικητή του θανάτου και γλίτωσε από τη φθορά το ανθρώπινο γένος. Γι’ αυτό φέρει και την επιγραφή: Ἡ εἰς ᾍδου κάθοδος. Στη μέση, ζωγραφίζεται ο Χριστός με μιάν ορμητική κίνηση πατώντας επάνω στις πύλες του Άδου, που είναι σπασμένες από τη θεϊκή δύναμή του και που καταπλακώνουν τον Άδη, δηλαδή τον θάνατο που κείτεται αλυσοδεμένος, μπρούμυτος μέσα σ’ ένα σκοτεινό σπήλαιο. Ο Κύριος με το δεξί χέρι τραβά τον Αδάμ από τον τάφο και με τ’ αριστερό την Εύα, κι αυτό συμβολίζει την νεκρανάσταση όλου του ανθρωπίνου γένους. Δεξιά κι αριστερά στέκουνται οι “ἀπ’ αἰῶνος νεκροί”, σε στάση προσευχής, οι προφήτες Δαυίδ, Σολομών, Ησαϊας, Ενώχ, καθώς και ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, που, αφού προφήτεψε τον ερχομό του Χριστού απάνω στη γη, μετά την αποκεφάλισή του, κατέβηκε στον Άδη και προείπε στους απ’ αιώνος, εκεί, καθεύδοντας, πως θα κατέβει ο Χριστός νικητής του θανάτου, για να τους απελευθερώσει από την καταδίκη της φθοράς. Με τον τρόπο αυτό, καταλήγει ο Λυκούργος Αγγελόπουλος, λόγος, μουσική και εικόνα υπηρετούν ταπεινά την Ανάσταση.
Νικ. Β. Παπουτσόπουλος, Γιά τη βυζαντινή μουσική και τον ερμηνευτή της Λυκούργο Αγγελόπουλο.
Η βυζαντινή μουσική μου θυμίζει τις τοιχογραφίες του Θεόφιλου, όπου ο Οδυσσέας Ανδρούτσος υπάρχει πλάι στον Μεγαλέξανδρο!, σημειώνει ο Λυκούργος Αγγελόπουλος, ιδρυτής και διευθυντής της Ελληνικής Βυζαντινής Χορωδίας, που συμπληρώνει τριάντα πέντε χρόνια από την ίδρυσή της. Η ρωμαλέα αγιογραφία συμβαδίζει με ακμαία θεολογία και εκκλησιαστική ζωή, σημειώνει ο Δημήτριος Δ. Τριανταφυλλόπουλος, και αυτό είναι το θετικό δίδαγμα από τη ζωή του Βυζαντίου, όπως και το αρνητικό από την εξέλιξη αγιογραφίας στη Ρωσία και στην Ελλάδα από τη Βαυαροκρατία και εντεύθεν. Δίχως σωστή θεολογία, υγιή εκκλησιαστική ζωή και ορθό φρόνημα η αγιογραφία μεταπίπτει μοιραία σε νηπιώδη αγιοσουλπικά ή βατικάνια κατασκευάσματα. Συμβαίνει δηλαδή ό,τι και με τη βυζαντινή μουσική σε σχέση με τις παιδαριώδεις τετραφωνίες ή τριφωνίες.
 Η συνεχής προσπάθεια του Λυκούργου Αγγελόπουλου και των συνεργατών της Ελληνικής Βυζαντινής Χορωδίας για σωστή παιδεία και επιστημονική γνώση του μουσικού πολιτισμού, η έρευνα και η υψηλής ποιότητας και απαιτήσεων ερμηνεία εξασφάλισαν την αποδοχή της βυζαντινής μουσικής και στο εξωτερικό. Στη μακρά μουσική της πορεία παρουσίασε την βυζαντινή μουσική, όπως αυτή έφθασε ώς τις μέρες μας με την γραπτή και προφορική παράδοση, στην Ελλάδα και σε ολόκληρο, σχεδόν, τον κόσμο, έχοντας πραγματοποιήσει περισσότερες από χίλιες λειτουργίες και συναυλίες και έχοντας συμμετάσχει σε πολλές άλλες σημαντικές εκδηλώσεις. Με απόλυτο σεβασμό στην παράδοση και αφοσίωση στην έρευνα και την μελέτη, η Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία ερμήνευσε σε συναυλίες υψηλού καλλιτεχνικού και αισθητικού επιπέδου αντιπροσωπευτικά μέλη της βυζαντινή μουσικής, από τις Ηνωμένες Πολιτείες έως την Πετραία Αραβία και από τη Φινλανδία και τη Ρωσία μέχρι την Ιβηρική χερσόνησο, αποδίδοντας το ύφος και την πνευματικότητα της μουσικής εκείνης, η οποία, σύμφωνα με τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, εάν δεν είναι η μουσική των Ελλήνων, είναι η μουσική των Αγγέλων. Ο ίδιος, άλλωστε, υποστήριζε πως και άν ήτο δυνατόν επιστημονικώς να αποδειχθή οτι η βυζαντινή μουσική είναι αυτούσιος η μουσική των αρχαίων Ελλήνων, πάλιν οι Λεβαντίνοι θα την απέρριπτον, τάχα ως απηρχαιωμένην και έξω της μόδας. Διότι, όπως είναι τίς ικανός να αισθανθή και να εκτιμήση πράγμα τόσον αβρόν, όσον η βυζαντινή μουσική, πρέπει να έχη απλότητα ή λεπτότητα. Αλλ’ η παρ’ ημίν ψευδοαριστοκρατία την μεν απλότητα απώλεσεν πρό πολλού, εις βαθμόν δέ τινά λεπτότητος ουδέποτε κατώρθωσε να φθάση. Άλλως η βυζαντινή μουσική είναι τόσο ελληνική όσον πρέπει να είναι. Ούτε εμείς την θέλουμε ούτε την φανταζόμεθα ως αυτήν την μουσικήν των αρχαίων Ελλήνων. Αλλ’ είναι η μόνη γνησία και η μόνη υπάρχουσα. Σύμφωνα με τον συνθέτη Μιχάλη Αδάμη, η βυζαντινή μουσική απεδείχθη ελκυστική πηγή έμπνευσης για σύγχρονους συνθέτες πρωτοποριακής μουσικής, που αντλούν από τον πλούτο των συνθετικών και δομικών ιδεών που τη διέπουν και που γι αυτούς η βυζαντινή μουσική γίνεται αφετηρία δημιουργικών πραγματώσεων. Ο ίδιος σημείωνε επίσης, πως η βυζαντινή μουσική είναι αντικείμενον ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για τους μουσικούς και τους μουσικολόγους σε διεθνή κλίμακα. Η έρευνα και η μελέτη διαφόρων τομέων της αποδίδει καρπούς και η σχετική βιβλιογραφία πλουτίζεται διαρκώς. Βέβαια, πολλά παραμένουν ακόμη να ανακαλυφθούν, να μελετηθούν και να εξηγηθούν. Αλλ’ εκτός των άλλων, όλη αυτή η ενθουσιώδης ενασχόληση με την έρευνα και τη μελέτη της βυζαντινής μουσικής έφερε κι ένα γενικότερο σημαντικό αποτέλεσμα: το ότι σήμερα διεθνώς η βυζαντινή μουσική αναγνωρίζεται ως ένας πλήρης, ολοκληρωμένος και μεγάλης σπουδαιότητας μουσικός πολιτισμός, πλούσιος σε ιδέες και αρχές και μ’ ένα ξεχωριστό χαρακτηριστικό ήθος.
Εκτός από τις εμφανίσεις της σε τριάντα μία χώρες στον κόσμο, η Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία έχει πραγματοποιήσει ηχογραφήσεις στους μεγαλύτερους ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς της Ευρώπης και έχει εκδόσει περισσότερες από τριάντα κασέτες βυζαντινής μουσικής: οι καταγραφές παλαιότερων σημαντικών μορφών της ψαλτικής τέχνης, οι ηχογραφήσεις από το Άγιον Όρος και άλλα κέντρα της Ορθοδοξίας, καθώς και οι ηχογραφήσεις συναυλιών με συνθέσεις και μαθήματα των μεγάλων μαϊστόρων της βυζαντινής μουσικής αλλά και σπάνιων παλαιοχριστιανικών ύμνων, συνθέτουν την σημαντική και αξιόλογη προσφορά της Ελληνικής Βυζαντινής Χορωδίας στη μελέτη και την έρευνα. Στο ενεργητικό της προστίθεται και η παρουσίαση αποσπασμάτων αρχαίας ελληνικής μουσικής, παλαιορωμαϊκού και άλλων μελών από λατινικά χειρόγραφα. Από το 1990 άρχισε η ηχογράφηση και έκδοση των έργων του μεγάλου βυζαντινού μαΐστορα Ιωάννη Κουκουζέλη, με υποστήριξη της έρευνας από το Ίδρυμα Ωνάση. 
Συμμετείχε σε μεγάλα ευρωπαϊκά φεστιβάλ, στα Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, στο Early Music Festival της Βοστώνης, στο Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής Μόσχας και Αγίας Πετρούπολης. Έχει συνεργασθεί και έχει δώσει συναυλίες με το Ensemble Organum και το Ensemble Kudsi Erguner, ενώ έχει δώσει πρώτες παγκόσμιες εκτελέσεις έργων σύγχρονης μουσικής του Μιχάλη Αδάμη, του Γιώργου Κυριακάκη και του Σωτήρη Φωτόπουλου.
Παρουσίασε, σημειώνοντας παγκόσμια επιτυχία, την παλαιά ακολουθία των Τριῶν Παίδων ἐν καμίνῳ, σε μεταγραφή από τα χειρόγραφα και ανασύσταση της ακολουθίας από τον Μιχάλη Αδάμη, καθώς και τηνακολουθία του Ἀσματικοῦ Ἑσπερινοῦ(Οξφόρδη 2001), σε αποκατάσταση και μεταγραφή των Αλεξάνδρου Λίγκα - Ιωάννη Αρβανίτη. 
Συμμετείχε επίσημα σε Διεθνή Συνέδρια Βυζαντινών Σπουδών (Βιέννη 1981, Ουάσινγκτον 1986, Μόσχα 1991, Κοπεγχάχη 1996, Παρίσι 2001) και στο Παγκόσμιο Συνέδριο Πυρηνικής Ιατρικής, παρουσία της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου.
Η Χορωδία, με διευθυντή τον Λυκούργο Αγγελόπουλο, συμμετείχε σε κορυφαία εκκλησιαστικά γεγονότα, όπως στην πανορθόδοξη Θεία Λειτουργία των Χριστουγέννων στη Βηθλεέμ για τον εορτασμό των 2.000 ετών από τη Γέννηση του Χριστού, στην παλαιοχριστιανική βασιλική του Αγίου Απολλιναρίου in Classe της Ραβέννας (1992) στον εσπερινό στην Αγία Σοφία του Κιέβου και στη Θεία Λειτουργία που ετελέσθη στο Κίεβο (2011)  για τον εορτασμό των 1020 χρόνων από τον εκχριστιανισμό των Ρως, προεξάρχοντος της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου. 
[2012]
Σύντομο βιογραφικό Λυκούργου Αγγελόπουλου  [όπως το έδινε ο ίδιος]
Ο ιδρυτής και διευθυντής της Ελληνικής Βυζαντινής Χορωδίας Λυκούργος Αγγελόπουλος γεννήθηκε στον Πύργο Ηλείας το 1941. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και βυζαντινή μουσική κοντά στον Σίμωνα Καρά. Διετέλεσε Πρωτοψάλτης της Αγίας Ειρήνης (πρώτης Μητρόπολης Αθηνών) από το 1982, όπου αποκατέστησε τη μουσική εκτροπή της πολυφωνίας με τη δημιουργία των βυζαντινών της χορών. Ήταν ιδρυτής και διευθυντής της Ελληνικής Βυζαντινής Χορωδίας και δίδαξε βυζαντινή μουσική στο Ωδείο Αθηνών και στα Ωδεία Φ. Νάκας και Ν. Σκαλκώτας. Διηύθυνε από την ίδρυσή του τον Παιδικό Βυζαντινό Χορό της Ι. Αρχιεπισκοπής Αθηνών (1984-1997), όπως επίσης τη Σχολή Βυζαντινής Μουσικής των Ι. Μητροπόλεων Ηλείας και Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου. Ήταν συνεργάτης της ΕΡΑ και του Ραδιοσταθμού της Εκκλησίας της Ελλάδος. 
Ασχολήθηκε παράλληλα  με τη σύγχρονη μουσική (ήταν ερμηνευτής πολλών έργων των Μ. Αδάμη, Δ. Τερζάκη, Κ. Σφέτσα, J. Taverner, Γ. Κυριακάκη). Διετέλεσε πρόεδρος του Κέντρου Σύγχρονης Μουσικής Έρευνας και συμμετείχε στην ερευνητική ομάδα του Marcel Peres, που ερευνά τα παλαιά δυτικά εκκλησιαστικά μέλη και τη σχέση τους με το Βυζάντιο.
Ο Λυκούργος Αγγελόπουλος ηχογράφησε στη Γαλλία δίσκους με βυζαντινό, παλαιορωμαϊκό, αμβροσιανό και άλλα παλαιά δυτικά εκκλησιαστικά μέλη. Το 1994 η Α.Θ.Π. ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος του απένειμε το οφφίκιο του Άρχοντος Πρωτοψάλτου της Αγιωτάτης Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως. Είχε επίσης τιμηθεί από τον αοίδιμο Πατριάρχη Ιεροσολύμων κυρό Διόδωρο, την Εκκλησία τηςΦινλανδίας, από Ι. Μητροπόλεις της Ελλάδος. Η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος του απένειμε την ευαρέσκειά της, και το 2006 τον χρυσούν σταυρόν του Αποστόλου Παύλου, ενώ ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος, του απένειμε το 2004 τον αργυρούν σταυρόν του Τάγματος του Φοίνικος. Είχε συμμετάσχει σε διεθνή συνέδρια, δίδαξε σε master class, δημοσίευσε μελέτες και άρθρα για τη βυζαντινή μουσική. Το 2005 εξεδόθη στη Γαλλία το βιβλίο του Les Voix Byzantine. 
Ο Λυκούργος Αγγελόπουλος ανήκει στη σπάνια κατηγορία των μουσικών που συνδυάζουν την καλλιτεχνική ευαισθησία με την επιστημονική περιέργεια, αναφέρει ο Γιάννης Ιωαννίδης. Η προσφορά του τόσο ως εμψυχωτή και διευθυντή της Ελληνικής Βυζαντινής Χορωδίας, όσο και ως Δασκάλου που ξέρει να μεταγγίζει στους μαθητές του το πάθος για τη γνησιότητα, είναι ανεκτίμητη γιατί συμβάλλει αποφασιστικά στην ιστορικά τεκμηριωμένη και θεμελιωμένη απόδοση της ελληνικής εκκλησιαστικής μουσικής (του μεγάλου αυτού κλάδου της Εθνικής μας Μουσικής, με τις πανάρχαιες ρίζες και την αξεπέραστη αισθητική και πνευματική αξία), με τρόπο που να προβάλλεται όλη της η αλήθεια και ομορφιά, απαλλαγμένη από ψευδεπίγραφες παραποιήσεις, που δεν εκφράζουν παρά προσωπικές ή τοπικές συνήθειες, ξένες προς την πραγματική ουσία αυτής της μεγάλης μουσικής.
Μετά από σύντομη, οδυνηρή ασθένεια, που την υπέμεινε με χριστιανική εγκαρτέρηση και μη υπηρετώντας στο αναλόγιο του Πρωτοψάλτη μέχρι την τελευταία στιγμή, ο Λυκούργος Αγγελόπουλος, σε ηλικία 73 ετών, αναπαύθηκε την Κυριακή τῆς Σαμαρείτιδος στις 18 Μαΐου 2014 στην Αθήνα. Η κηδεία του, χοροστατούντος του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερωνύμου και παρουσία τεράστιου πλήθους πιστών, μαθητών και θαυμαστών της ψαλτικής του δεινότητας, έγινε στο ναό όπου υπηρέτησε ταπεινά και καρποφόρα, στην Αγία Ειρήνη Αθηνών, ανήμερα των θεοστέπτων βασιλέων Κωνσταντίνου και Ελένης (Τετάρτη, 21.5.2014). Αναπαύεται στο Νεκροταφείο Ζωγράφου Αθηνών. 
Αιωνία η μνήμη του!

*Μεγάλη Τεσσαρακοστή 2013

Feedzilla: Europe News

BBC News - Politics

Harvard Magazine email Archive Feed

ΤΥΠΟΣ

« »

EMSC - Last 50 earthquakes worldwide