H παιδεία του παρόντος και του μέλλοντος
Η βασική διαφορά ανάμεσα στη συντηρητική και στην προοδευτική πολιτική παιδείας είναι από τη μια μεριά η ενίσχυση της ιδιωτικοποίησης και της ταξικής ανισότητας και από την άλλη ο δημόσιος δωρεάν χαρακτήρας της.
Προοδευτική πρόταση παιδείας είναι αυτή που στοχεύει στην πραγματική αναβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος, εξασφαλίζει ίσες ευκαιρίες για όλους, ανεξάρτητα από κοινωνική ή οικονομική τάξη, και φυσικά το περιεχόμενο της εκπαίδευσης πρέπει να συνδέεται με τις εξελίξεις των επόμενων δεκαετιών. Η τελευταία άνοιξη για την παιδεία χρονολογείται από την εποχή Παπανούτσου. Έκτοτε επιχειρήθηκαν πάμπολλες μεταρρυθμίσεις με πενιχρά αποτελέσματα. Ειδικότερα στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση ο πυρήνας όλων ήταν και παραμένει ο τρόπος εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ,οι περίφημες εξετάσεις εισαγωγής στα ΑΕΙ-ΤΕΙ. Εξετάσεις που κατά καιρούς ονομάστηκαν Γενικές, Πανελλαδικές ή Πανελλήνιες.
Όποιο όμως όνομα και να είχαν παραμένουν η κατάρα της εκπαίδευσης.
Για δεκαετίες την περίοδο Μαΐου-Ιουνίου οι απόφοιτοι του Λυκείου ρίχνονται στη μάχη των εισαγωγικών. Με την προσπάθειά τους συμπάσχουν φυσικά και οι γονείς τους. Ο μόχθος δύο τουλάχιστον ετών, τα χρήματα που χρειάστηκε να δαπανήσουν και όλα όσα ονειρεύτηκαν, κρίνονται σε λίγες τρίωρες εξετάσεις.
Ένας βρόγχος στο λαιμό της νεολαίας που στραγγαλίζει την εφηβεία, τη φαντασία, τη δημιουργικότητα των παιδιών μας.
Χωρίς να πιστοποιούν αντικειμενικά την ικανότητα, τη γνώση και το ιδιαίτερο ταλέντο του καθενός οδηγούν πολύ συχνά τον υποψήφιο σε Σχολή διαφορετική από αυτήν που επιδιώκει.
Η αλήθεια είναι πως οι εξετάσεις είναι αδιάβλητες. Αν εξαιρέσουμε την περίφημη «υπόθεση Ράμμου» πρόκειται για την φωτεινή εξαίρεση στον κύκλο της διαφθοράς και της συναλλαγής των πολιτών με το κράτος.
Είναι όμως καθοριστικός ο ρόλος τους στον προσανατολισμό του εκπαιδευτικού συστήματος. Το Λύκειο αντί να είναι αυτόνομη βαθμίδα εκπαίδευσης καταλήγει να είναι ο προθάλαμος των Πανεπιστημίων. Τα πάντα προσαρμόζονται και όλα περιστρέφονται γύρω από τις εξετάσεις της Γ Λυκείου.
Οι μαθητές από την Α τάξη κιόλας, προσπαθούν να ξεχωρίσουν το χρήσιμο από το περιττό , το ωφέλιμο από το ανώφελο. Ενδιαφέρονται συνήθως για τα μαθήματα κατεύθυνσης και αποστρέφονται όλα τα υπόλοιπα. Ειδικά η Γ τάξη δεν διαφέρει σε τίποτα από ένα προπαρασκευαστικό τμήμα των ανωτάτων και τεχνολογικών ιδρυμάτων
Οι καθηγητές κατανοώντας τις προτεραιότητες των μαθητών αναγκάζονται να μειώσουν τις απαιτήσεις τους. Προκειμένου να διευκολύνουν την προσπάθειά τους περιορίζονται στα ελάχιστα, και εντελώς απαραίτητα.
Και όλα αυτά σε μια κρίσιμη ηλικία που καλλιεργείται ο νους και η ψυχή των παιδιών μας , σε μια ηλικία που διαμορφώνεται η προσωπικότητά τους.
Ζούμε σε μια εποχή που οι εξελίξεις και οι αλλαγές είναι ραγδαίες, οι νόμοι της αγοράς και των επιχειρήσεων κυριαρχούν και ρυθμίζουν τη ζωή μας, σε μια εποχή χαμηλών προσδοκιών για το αύριο χωρίς κοινωνικούς στόχους χωρίς οράματα.
Ζούμε σ’ ένα περιβάλλον που ευδοκιμεί η ιδιοτέλεια, η αναρρίχηση της μετριότητας ευνοείται και ο γρήγορος πλουτισμός είναι αυτοσκοπός
Ζούμε σένα περιβάλλον δυσμενές για τους πολλούς και εξαιρετικά προνομιακό για τους λίγους.
Η γνώση, η πληροφορία, η μόρφωση ως βασικός συντελεστής της παραγωγής, μπορεί να είναι το μέσο για την ατομική πρόοδο αλλά και την ευημερία της κοινωνίας.
Έχουν πλέον ωριμάσει οι συνθήκες, για ένα ποιοτικό άλμα στη δημόσια δωρεάν εκπαίδευση, είναι απαίτηση της κοινωνίας και υποχρέωση της πολιτείας.
Οι αλλαγές λοιπόν είναι αναγκαίες και πρώτη από όλες η κατάργηση των πανελληνίων εξετάσεων.
Οι νέοι αλλά και οι γονείς τους θέλουν ένα Αξιόπιστο Σχολείο και αυτό πρέπει να χτίσουμε.
Ένα σχολείο ελκυστικό ανοικτό στην τοπική κοινωνία στο οποίο θα στέλνει ο καθένας τα παιδιά του χωρίς να χρειάζεται ταυτόχρονα να ψάξει να βρει φροντιστήριο για συμπλήρωμα. Ένα σχολείο στο οποίο θα διδάσκουν οι καλύτεροι καθηγητές, οι οποίοι θα επιμορφώνονται τακτικά και θα αξιολογούνται επίσης συχνά. Ένα σχολείο στο οποίο θα μαθαίνουν ξένες γλώσσες, πληροφορική χωρίς άλλη βοήθεια και εκτός των βασικών μαθημάτων θα διδάσκονται θέατρο, κινηματογράφο και ΜΜΕ μουσική, χορό και ζωγραφική. Ένα σχολείο που θα το αγαπήσουν οι μαθητές , θα το αγκαλιάσουν οι γονείς και φυσικά οι διδάσκοντες θα δίνουν τον καλύτερο εαυτό τους.
Το απολυτήριο που θα παίρνουν με περιφερειακές εξετάσεις θα είναι το εισιτήριό τους για την εισαγωγή στη Σχολή της αρεσκείας τους και ταυτόχρονα θα συνυπολογίζεται σε κάθε είδους πρόσληψη σε θέση του δημοσίου.
Δεν πρόκειται για μια εξωπραγματική πρόταση. Απλά είναι καιρός να εφαρμοστεί και στην Ελλάδα αυτό που γίνεται εδώ και χρόνια στη Γερμανία, την Αγγλία, την Ισπανία και στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες.
Η επιτυχία ενός τέτοιου Σχολείου συνδέεται στενά με την παράλληλη αναβάθμιση της Τεχνικής- Επαγγελματικής εκπαίδευσης. Στη χώρα μας το ποσοστό των μαθητών που εγγράφονται στα Τεχνικά Σχολεία είναι περίπου το μισό του αντίστοιχου των Ευρωπαϊκών .Και πώς να μην είναι αφού οι « μεταρρυθμίσεις» αφορούν την μετονομασία τους από Τ.Ε.Ε σε Ε.Π.Α.Λ ή Ε.ΠΑ.Σ και πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο.
Για να γίνουν όλα αυτά απαιτείται η θέληση της κυβέρνησης να καταστήσει την παιδεία πρώτης προτεραιότητας ζήτημα. Είναι τουλάχιστον θλιβερό να συζητάμε αν τα πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα θα είναι πέντε ή επτά όταν την ίδια στιγμή στις προηγμένες χώρες μελετούν τις απαραίτητες προσαρμογές ώστε οι σημερινοί νέοι να αντιμετωπίσουν τις εξελίξεις που θα προκύψουν σε είκοσι ή τριάντα χρόνια.
Μιχάλης Ράπτης καθηγητής Φυσικής στο ΓΕΛ Ανατολής Ιωαννίνων
Προοδευτική πρόταση παιδείας είναι αυτή που στοχεύει στην πραγματική αναβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος, εξασφαλίζει ίσες ευκαιρίες για όλους, ανεξάρτητα από κοινωνική ή οικονομική τάξη, και φυσικά το περιεχόμενο της εκπαίδευσης πρέπει να συνδέεται με τις εξελίξεις των επόμενων δεκαετιών. Η τελευταία άνοιξη για την παιδεία χρονολογείται από την εποχή Παπανούτσου. Έκτοτε επιχειρήθηκαν πάμπολλες μεταρρυθμίσεις με πενιχρά αποτελέσματα. Ειδικότερα στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση ο πυρήνας όλων ήταν και παραμένει ο τρόπος εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ,οι περίφημες εξετάσεις εισαγωγής στα ΑΕΙ-ΤΕΙ. Εξετάσεις που κατά καιρούς ονομάστηκαν Γενικές, Πανελλαδικές ή Πανελλήνιες.
Όποιο όμως όνομα και να είχαν παραμένουν η κατάρα της εκπαίδευσης.
Για δεκαετίες την περίοδο Μαΐου-Ιουνίου οι απόφοιτοι του Λυκείου ρίχνονται στη μάχη των εισαγωγικών. Με την προσπάθειά τους συμπάσχουν φυσικά και οι γονείς τους. Ο μόχθος δύο τουλάχιστον ετών, τα χρήματα που χρειάστηκε να δαπανήσουν και όλα όσα ονειρεύτηκαν, κρίνονται σε λίγες τρίωρες εξετάσεις.
Ένας βρόγχος στο λαιμό της νεολαίας που στραγγαλίζει την εφηβεία, τη φαντασία, τη δημιουργικότητα των παιδιών μας.
Χωρίς να πιστοποιούν αντικειμενικά την ικανότητα, τη γνώση και το ιδιαίτερο ταλέντο του καθενός οδηγούν πολύ συχνά τον υποψήφιο σε Σχολή διαφορετική από αυτήν που επιδιώκει.
Η αλήθεια είναι πως οι εξετάσεις είναι αδιάβλητες. Αν εξαιρέσουμε την περίφημη «υπόθεση Ράμμου» πρόκειται για την φωτεινή εξαίρεση στον κύκλο της διαφθοράς και της συναλλαγής των πολιτών με το κράτος.
Είναι όμως καθοριστικός ο ρόλος τους στον προσανατολισμό του εκπαιδευτικού συστήματος. Το Λύκειο αντί να είναι αυτόνομη βαθμίδα εκπαίδευσης καταλήγει να είναι ο προθάλαμος των Πανεπιστημίων. Τα πάντα προσαρμόζονται και όλα περιστρέφονται γύρω από τις εξετάσεις της Γ Λυκείου.
Οι μαθητές από την Α τάξη κιόλας, προσπαθούν να ξεχωρίσουν το χρήσιμο από το περιττό , το ωφέλιμο από το ανώφελο. Ενδιαφέρονται συνήθως για τα μαθήματα κατεύθυνσης και αποστρέφονται όλα τα υπόλοιπα. Ειδικά η Γ τάξη δεν διαφέρει σε τίποτα από ένα προπαρασκευαστικό τμήμα των ανωτάτων και τεχνολογικών ιδρυμάτων
Οι καθηγητές κατανοώντας τις προτεραιότητες των μαθητών αναγκάζονται να μειώσουν τις απαιτήσεις τους. Προκειμένου να διευκολύνουν την προσπάθειά τους περιορίζονται στα ελάχιστα, και εντελώς απαραίτητα.
Και όλα αυτά σε μια κρίσιμη ηλικία που καλλιεργείται ο νους και η ψυχή των παιδιών μας , σε μια ηλικία που διαμορφώνεται η προσωπικότητά τους.
Ζούμε σε μια εποχή που οι εξελίξεις και οι αλλαγές είναι ραγδαίες, οι νόμοι της αγοράς και των επιχειρήσεων κυριαρχούν και ρυθμίζουν τη ζωή μας, σε μια εποχή χαμηλών προσδοκιών για το αύριο χωρίς κοινωνικούς στόχους χωρίς οράματα.
Ζούμε σ’ ένα περιβάλλον που ευδοκιμεί η ιδιοτέλεια, η αναρρίχηση της μετριότητας ευνοείται και ο γρήγορος πλουτισμός είναι αυτοσκοπός
Ζούμε σένα περιβάλλον δυσμενές για τους πολλούς και εξαιρετικά προνομιακό για τους λίγους.
Η γνώση, η πληροφορία, η μόρφωση ως βασικός συντελεστής της παραγωγής, μπορεί να είναι το μέσο για την ατομική πρόοδο αλλά και την ευημερία της κοινωνίας.
Έχουν πλέον ωριμάσει οι συνθήκες, για ένα ποιοτικό άλμα στη δημόσια δωρεάν εκπαίδευση, είναι απαίτηση της κοινωνίας και υποχρέωση της πολιτείας.
Οι αλλαγές λοιπόν είναι αναγκαίες και πρώτη από όλες η κατάργηση των πανελληνίων εξετάσεων.
Οι νέοι αλλά και οι γονείς τους θέλουν ένα Αξιόπιστο Σχολείο και αυτό πρέπει να χτίσουμε.
Ένα σχολείο ελκυστικό ανοικτό στην τοπική κοινωνία στο οποίο θα στέλνει ο καθένας τα παιδιά του χωρίς να χρειάζεται ταυτόχρονα να ψάξει να βρει φροντιστήριο για συμπλήρωμα. Ένα σχολείο στο οποίο θα διδάσκουν οι καλύτεροι καθηγητές, οι οποίοι θα επιμορφώνονται τακτικά και θα αξιολογούνται επίσης συχνά. Ένα σχολείο στο οποίο θα μαθαίνουν ξένες γλώσσες, πληροφορική χωρίς άλλη βοήθεια και εκτός των βασικών μαθημάτων θα διδάσκονται θέατρο, κινηματογράφο και ΜΜΕ μουσική, χορό και ζωγραφική. Ένα σχολείο που θα το αγαπήσουν οι μαθητές , θα το αγκαλιάσουν οι γονείς και φυσικά οι διδάσκοντες θα δίνουν τον καλύτερο εαυτό τους.
Το απολυτήριο που θα παίρνουν με περιφερειακές εξετάσεις θα είναι το εισιτήριό τους για την εισαγωγή στη Σχολή της αρεσκείας τους και ταυτόχρονα θα συνυπολογίζεται σε κάθε είδους πρόσληψη σε θέση του δημοσίου.
Δεν πρόκειται για μια εξωπραγματική πρόταση. Απλά είναι καιρός να εφαρμοστεί και στην Ελλάδα αυτό που γίνεται εδώ και χρόνια στη Γερμανία, την Αγγλία, την Ισπανία και στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες.
Η επιτυχία ενός τέτοιου Σχολείου συνδέεται στενά με την παράλληλη αναβάθμιση της Τεχνικής- Επαγγελματικής εκπαίδευσης. Στη χώρα μας το ποσοστό των μαθητών που εγγράφονται στα Τεχνικά Σχολεία είναι περίπου το μισό του αντίστοιχου των Ευρωπαϊκών .Και πώς να μην είναι αφού οι « μεταρρυθμίσεις» αφορούν την μετονομασία τους από Τ.Ε.Ε σε Ε.Π.Α.Λ ή Ε.ΠΑ.Σ και πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο.
Για να γίνουν όλα αυτά απαιτείται η θέληση της κυβέρνησης να καταστήσει την παιδεία πρώτης προτεραιότητας ζήτημα. Είναι τουλάχιστον θλιβερό να συζητάμε αν τα πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα θα είναι πέντε ή επτά όταν την ίδια στιγμή στις προηγμένες χώρες μελετούν τις απαραίτητες προσαρμογές ώστε οι σημερινοί νέοι να αντιμετωπίσουν τις εξελίξεις που θα προκύψουν σε είκοσι ή τριάντα χρόνια.
Μιχάλης Ράπτης καθηγητής Φυσικής στο ΓΕΛ Ανατολής Ιωαννίνων
